Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты

Мектепке дейінгі білім беру – бұл үш жастан жеті жасқа дейінгі баланы оқыту, дамыту, тәрбиелеу, қарау және күту. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мақсаты осы жас кезеңінде тұлғаның қалыптасуы үшін қажетті бастапқы білімді, іскерлікті және дағдыларды қалыптастыру болып табылады.

Жеті жасқа дейін балалар бір нәрсені үйрену үшін тым кішкентай болып көрінеді, бірақ шын мәнінде баланың мұқият дайындықсыз мектепте оқуды жалғастыру қиын болады.

Мектепке дейінгі мекемелердегі сыныптар мектептердегі сыныптардан өте ерекшеленеді. Кішкентай балалар физикалық тұрғыда қырық - қырық бес минут отыра алмайды, сондықтан балабақшалар мен даму орталықтарындағы сабақтар әдетте қысқа, олардың ұзақтығы отыз минуттан аспайды.

Балаларға ойын білдіруге мүмкіндік береді, ең қарапайым тәсілі - мектепке дейінгі жастағы балалардың назарын аудару және оған қызықты сабақ беру. Ойын түрінде қажетті дағдылар қалыптасады, ойын барысында олар тәжірибе жүзінде қолданылады. Бұл жағдайда мұғалімдердің негізгі бағыты мектепте оқыған кезде пайдалы болатын дағдыларды қалыптастыру болып табылады.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытуға арналған жалпы білім беретін оқу бағдарламалары мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттар негізінде әзірленеді. Олардың негізінде мемлекеттік және жекеменшік балабақшаларда 2-3 жастан бастап 6-7 жас аралығындағы балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу және оқыту жүргізіледі. Мектепке дейінгі жастағы балаңызға мәдениет негіздерін, сондай-ақ жалпыға ортақ қабылданған мінез-құлық пен қарым -қатынастарды үйрену өте маңызды, бұл оның бастауыш мектепте одан әрі бейімделуіне үлкен ықпал етеді. Мектепке дейінгі тәрбие мен білім беру арқылы бала өзіне және оның қабілеттеріне қатысты алғашқы идеяларды қабылдайды, қоршаған әлемнің толық бейнесін қалыптастырады және оған дұрыс көзқарас қалыптастырады. Мектепке дейінгі жастағы баланың негізі баланың интеллектуалды, адамгершілік, физикалық, эстетикалық және жеке қасиеттерінің негізі болып табылады.

Оқу және білім берудің екінші бөлімі, мектепке дайындық 4-5 жастан басталады, егер бала қарапайым оқу, жазу, санау дағдыларын дамытса және тілдік қарым-қатынас тәжірибесін дамытса. Мектепке дейінгі мекеменің бұл түрі 6-7 жас аралығындағы балалардың басым бөлігін қамтиды.

Балабақшаларда балалар жас топтарына бөлінеді: жас балалар тобы - 1 жылдан 2 жылға дейін; бірінші жас топ - 2 жылдан 3 жылға дейін; екінші жас топ - 3-тен 4 жасқа дейін; орташа - 4 жылдан 5 жылға дейін; Мектеп жасына дейінгі топтар: ең үлкені 5 жастан 6 жасқа дейінгі балаларға арналған және мектепке дайындық 6 жастан 7 жасқа дейін.

Қазіргі уақытта көптеген мемлекеттік және жеке меншік балабақшалар бар. Егер баланы жекеменшік балабақшаға мүмкіндігінше тезірек анықтау мүмкін болса, онда баланы туған сәттен бастап орналастыру қажет мемлекеттік балабақша үшін жалпы сызық бар. Баланы балабақшаға кезекке қоюға болады, сонымен қатар электрондық үкімет порталындағы кезекті нөмірді көруге болады.

Қазіргі уақытта көптеген мемлекеттік және жеке меншік балабақшалар бар. Егер баланы жекеменшік балабақшаға мүмкіндігінше тезірек анықтау мүмкін болса, онда баланы туған сәттен бастап орналастыру қажет мемлекеттік балабақша үшін жалпы сызық бар. Баланы балабақшаға кезекке қоюға болады, сонымен қатар электрондық үкімет порталындағы кезекті нөмірді көруге болады.

Мектепке дейінгі ұйымдарда балаларды оқыту физикалық тұрғыдан дамыған, қызығушылығын тудыратын, белсенді, эмоционалды түрде жауап беретін, коммуникациялық құралдарды меңгерген және мектептегі қажетті дағдылар мен дағдыларды меңгерген ересектер мен жастармен қарым-қатынас жасау жолдарын табуға көмектеседі.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұны әртүрлі іс-әрекеттерді ұйымдастыру арқылы кіріктіру жолдарымен іске асырылатын: "Денсаулық", "Коммуникация", "Таным", "Шығармашылық", "Әлеуметтік орта" бес білім беру саласына негізделген.

      14. "Денсаулық" білім беру саласы.

      Мақсаты: өз денсаулығына саналы қарауды дамыту, денсаулықтың адамға табиғаттың берген басты құндылығы екенін түсінуге тәрбиелеу, қимыл белсенділігін дамыту және дене бітімі қасиеттерін қалыптастыру.

      "Денсаулық" білім беру саласы дене бітімі қасиеттерін дамытуды; негізгі қимыл түрлерін жетілдіруді; қимыл дағдыларын қалыптастыруды; қимыл ойындарының түрлерін ұйымдастыруды және өткізуді; спорттық жаттығуларды орындауды (шанамен, шаңғымен сырғанау, велосипед тебу, жүзу); спорттық ойындардың (футбол, баскетбол, бадминтон және басқалар) элементтерімен танысуды қамтиды.

      "Денсаулық" білім беру саласының мазмұны баланың денсаулығын сақтауға және нығайтуға; тұрмыста, көшеде, табиғат жағдайларында қауіпсіз мінез-құлық дағдыларын қалыптастыруға және балалардың қимыл-қозғалыс тәжірибесін негізгі қимылдарды жетілдіру арқылы байытуға; шығармашылық, танымдық және сөйлеу қабілеттерін пайдалана отырып, тәрбиеленушілердің қимыл белсенділігіне сұраныстарын жетілдіруге бағытталған.

      "Денсаулық" білім беру саласындағы ұйымдастырылған оқу қызметі:

      1) дене шынықтыру;

      2) қауіпсіз мінез-құлық негіздері.

      15. "Коммуникация" білім беру саласы.

      Мақсаты: айналадағы адамдармен араласуға қабілетті, көптілді тұлғаны тәрбиелеу үшін баланың қажетті коммуникативтік дағдыларын дамыту.

      "Коммуникация" білім беру саласы балалар әрекетінің әртүрлі нысандары мен түрлерінде ауызша және байланыстырып сөйлеуді, шығармашылық сөйлеу әрекетін дамытуды; тілдің дыбыстық мәдениетін тәрбиелеуді; белсенді сөздікті байытуды, тілдің грамматикалық жағын қалыптастыруды, балалар әдебиетімен таныстықты дамытуды, мәнерлеп оқуды және мазмұндауды; мемлекеттік, орыс, ағылшын және басқа тілдерді дамытуды қамтиды.

      "Коммуникация" білім беру саласының мазмұны ересектермен және балалармен еркін араласу дағдыларын дамытуға; зейінділікке, сөйлеуге, балалар әдебиетіне қызықтыруға бағытталған.

      "Коммуникация" білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:

      1) сөйлеуді дамыту;

      2) көркем әдебиет;

      3) сауат ашу негіздері;

      4) қазақ (орыс тілінде оқытылатын топтарда), орыс (қазақ тілінде оқытатын топтарда) және шет тілдерінің бірі;

      5) драма.

      16. "Таным" білім беру саласы.

      Мақсаты: қоршаған әлеммен өзара іс-қимыл үшін қажетті танымдық әрекеттің қарапайым дағдыларын меңгерген мектепке дейінгі тұлғаны қалыптастыру.

      "Таным" білім беру саласы қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыруды: жиынтық туралы түсініктерді, сандық есептеу дағдыларын жетілдіруді, геометриялық пішіндер туралы түсініктерді қалыптастыруды, кеңістікті және уақытты бағдарлауды; құрылыс, табиғи және қалдық материалдар және конструктордың бөліктерінен құрастыруды; тірі және өлі табиғат заттары мен маусымдық құбылыстар, өсімдіктер туралы білімін кеңейтуді, қазақ және басқа халықтардың әлеуметтік-мәдени құндылықтары, дәстүрлері мен мерекелері туралы, адамдардың ортақ мекені ретінде Жер планетасы, оның табиғатының ерекшеліктері туралы түсініктерін кеңейтуді қамтиды.

      "Таным" білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:

      1) қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру, бөбек жасы топтарында (1 жастан 3 жасқа дейін) – сенсорика;

      2) құрастыру;

      3) жаратылыстану.

      17. "Шығармашылық" білім беру саласы.

      Мақсаты: баланың шығармашылық ойлау мәдениетінің негізі ретінде оның сезімдік-эмоциялық саласы мен қиялын дамыту.

      "Шығармашылық" білім беру саласы сурет салу; мүсіндеу, жапсыру және өнер туындыларын қабылдау мен түсінуді дамытуды, қоршаған ортаға эстетикалық қатынасты қалыптастыруды; өнер түрлері туралы қарапайым түсініктерді қалыптастыруды; музыканы, отандық композиторлардың шығармаларын, ұлттық музыкалық аспаптарды, көркем әдебиетті, фольклорды қабылдауды; көркем шығармалардың кейіпкерлеріне жанашырлықты ынталандыруды; балалардың өзіндік шығармашылық қызметін іске асыруын қамтиды.

      "Шығармашылық" білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:

      1) сурет салу;

      2) мүсіндеу;

      3) аппликация;

      4) музыка.

      18. "Әлеумет" білім беру саласы.

      Мақсаты: Отанға деген сүйіспеншілікке, үлкендерді құрметтеуге, айналасындағыларға жағымды мінез-құлықты және қайырымды қатынасты тәрбиелеу.

      "Әлеумет" білім беру саласы қоғамда өзін ұстаудың адамгершілік нормаларын, сондай-ақ жалпы адамзаттық құндылықтарды меңгеруді, баланың ересектермен және құрбыларымен қарым-қатынас жасай білуін; дербес болуын, өзінің қылықтарына жауап беруін, өзінің қимылдарының мақсаттылығы мен реттеуді; адамгершілік қасиеттерін: елгезектікті, жанашырлықты, өзінің туыстары мен жақындарына құрметпен қарауды, өзінің отбасын жақсы көруін дамытуды; салт-дәстүрлерді сақтауды, тарихты, қазақ халқының тұрмысын білуді және құрметтеуді; Қазақстан біздің ортақ үйіміз екені туралы түсініктерін кеңейтуді, сондай-ақ басқа халықтардың мәдениетін, дәстүрлерін құрметтеуді; еңбек пен шығармашылықтың әртүрлі түрлеріне қызығушылықтарын қалыптастыруды; тұрмыста, қоғамда және табиғатта қауіпсіз мінез-құлық негіздерін тәрбиелеуді қамтиды.

      "Әлеумет" білім беру саласының ұйымдастырылған оқу қызметі:

      1) өзін-өзі тану;

      2) қоршаған ортамен танысу;

      3) экология негіздері.

      19. Балаларды тәрбиелеу мен оқыту деңгейлерін қадағалау баланың жасына сәйкес жетістіктерінің мониторингі негізінде жүзеге асырылады:

      1) 1-деңгей – бала белгілі бір қимыл мен біліктерді жаңғырта алады;

      2) 2-деңгей – бала не істеп жатқанын түсінеді, белгілі білім қорына ие;

      3) 3-деңгей – бала өзінің білетінін және жасай алатынын қолданады, білімін өз бетінше және шығармашылықпен қолдана алады.

      Индикаторлар көрсеткіш ретінде баланың даму мониторингін қамтамасыз етеді және оның жеке дамуын жоспарлауға негіз болып табылады.

      20. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын меңгерудің мерзімі – 5 жыл. Жас және топтық кезеңдері мынадай:

      1) бөбек жасы – 1 жастан 3 жасқа дейін:

      ерте жастағы топ – 1 жастан 2 жасқа дейін;

      бірінші кіші топ– 2 жастан 3 жасқа дейін;

      2) мектепке дейінгі жас – 3 жастан 6 жасқа дейін:

      екінші кіші топ – 3 жастан 4 жасқа дейін;

      ортаңғы топ – 4 жастан 5 жасқа дейін;

      мектепалды даярлық – 5 жастан 6 жасқа дейін.

      Ескерту. 20-тармақ жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 15.08.2017 № 484 қаулысымен (01.01.2019 бастап қолданысқа енгізіледі).

4. Оқу жүктемесінің ең жоғарғы көлеміне қойылатын талаптар

      21. Тәрбиеленушілер мен білім алушылардың апталық оқу жүктемесінің ең жоғарғы шекті көлемі, ұйымдастырылған оқу қызметінің ұзақтығы баланың денсаулығы мен психикасын қорғау мақсатында енгізіледі.

      22. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың барлық жас деңгейлері үшін оқу жүктемесі үлгілік оқу жоспарында белгіленеді.

      Ұйымдастырылған оқу қызметінің ұзақтығы:

      ерте жастағы балалар үшін – 7-15 минут;

      мектепке дейінгі орта жастағы балалар үшін – 15-20 минут;

      мектепке дейінгі естияр жастағы балалар үшін – 25-30 минутты құрайды.